2013 – 2016 NCN N/NZ8/01186 Preludium

Kierownik

Marcin Tobółka

Głównym celem projektu było sprawdzenie jak w zróżnicowanych warunkach środowiskowych bocian biały inwestuje w płeć potomstwa. Jako głównie czynniki rozpatrywano warunki pogodowe oraz pokrycie (land cover) gruntów rolnych w terytoriach bociana białego. Przewidywano, że w korzystniejszych warunkach samice bociana będą znosiły więcej jaj z męskimi zarodkami w mniej korzystnych – z żeńskimi. Kolejnym celem projektu było również zbadanie czy proporcja samic i samców zmienia się w trakcie trwania lęgów i czy pisklęta są usuwane ze względu na swoją płeć oraz czy śmiertelność piskląt jest związana z płcią. Badania przeprowadzono na terenie województwa wielkopolskiego w kilku lokalnych populacjach bociana białego zamieszkujących tereny o zróżnicowanej intensyfikacji rolnictwa. Dla około 50 par rocznie zebrano informacje na temat terminów przylotów ptaków na gniazda, wielkości zniesień, liczby wyklutych piskląt oraz tempa ich wzrostu. W celu ustalenia płci piskląt pobrane zostały próbki krwi w celu molekularnej determinacji. W programie Quantum GIS w oparciu o bazę gridów siedliskowych Corine Land Cover został obliczony udział poszczególnych głównych typów siedlisk i stopień ich pofragmentowania. Prace przeprowadzono w latach 2010-2015. Z zebranego materiału wynika, że bociany równomiernie inwestowały w pisklęta obu płci. Nie zaobserwowano istotnych odchyleń od proporcji 1:1 między poszczególnymi latami badań. Zarówno data przylotu rodziców, jak i jakość terytorium nie miały istotnego wpływu na to, jakiej płci były pisklęta. Samce i samice wykluwały się z takim samym prawdopodobieństwem w gniazdach, do których osobniki przylatywały wcześniej (w dobrej kondycji) jak i później (w słabszej kondycji). Płeć piskląt nie miała również związku z kolejnością, w jakiej się wykluwały. Jednak zaobserwowaliśmy, że samce bocianów do pewnego momentu rosną w tym samym tempie co samice. Natomiast w wieku 15-20 dni znacząco zwiększały przyrosty. W efekcie pod koniec okresu pisklęcego były istotnie cięższe i miały dłuższe dzioby niż samice z tego samego lęgu. Najprawdopodobniej ma to związek z produkcją testosteronu i skuteczniejszą konkurencją o pokarm dostarczany przez rodziców. Zatem sugerowana wcześniej przez innych autorów dominacja samców w lęgach bociana nie ma związku z ich wcześniejszym wykluwaniem się, lecz z szybszym wzrostem. Nie zaobserwowaliśmy istotnych różnic w przeżywalności piskląt w zależności od ich płci. Jednak przeżywalność samców była wyższa w bogatszych terytoriach.

Publikacje

Zolnierowicz K.M., Nyklova-Ondrova M., Tobolka M. 2016. Sex differences in preening behaviour in the White Stork Ciconia ciconia. Polish Journal of Ecology 64: 431–435.

Tobolka M., Zolnierowicz K.M., Reeve N.F. 2015.The effect of extreme weather events on breeding parameters of the White Stork Ciconia ciconia. Bird Study 62: 377-385.

Tobolka M. 2014. Importance of juvenile mortality in birds’ population: early postfledging mortality and causes of death in White stork Ciconia ciconia. Polish Journal of Ecology 62: 735-741.

Tobolka M., Kuźniak S., Żołnierowicz K.M., Sparks T.H. & Tryjanowski P. 2013. New is not always better: low breeding success and different occupancy pattern in newly built nests of a long-lived species, the white stork Ciconia ciconia. Bird Study 60: 399-403.