Rozmieszczenie pionowe pszczół (Hymenoptera: Apoidea: Apiformes) w środowisku zurbanizowanym

MINIATURA 5; NCN

12.2021-12.2022

Nr projektu (nr umowy): 2021/05/X/NZ8/01376

Kierownik projektu: dr hab. Weronika Banaszak-Cibicka

Zmiany faunistyczne w środowiskach antropogenicznych są obecnie niezwykle ważnym i aktualnym zagadnieniem. Obszary miejskie są coraz częściej postrzegane jako tereny mające duże znaczenie dla ochrony różnorodności owadów i usług ekosystemowych i dlatego zainteresowanie fauną owadów zapylających terenów zurbanizowanych wzrasta, jednakże nasza dotychczasowa wiedza jest wciąż ograniczona. Miasta mogą stanowić odpowiednie miejsce do życia dla zróżnicowanych zgrupowań pszczół, choć istnieją również dane wskazujące na spadek liczebności lub różnorodności pszczół wraz z urbanizacją. Lepsze zrozumienie wpływu urbanizacji na pszczoły jest niezbędne do skutecznej ochrony tej niezwykle istotnej grupy owadów.
Pomimo rosnącego zainteresowania rozmieszczeniem pszczół w miastach nie przeprowadzono dotychczas żadnych badań dotyczących rozmieszczenia pszczół w gradiencie pionowym. Z kolei nieliczne istniejące prace dotyczące pionowego rozmieszczenia pszczół w środowisku leśnym wykazały pionowe rozwarstwienie pszczół pod względem wysokości lotu i wykorzystania zasobów roślinnych. W koronach drzew na całym świecie występują różnorodne zespoły bezkręgowców, które często znacznie różnią się od tych blisko ziemi. Większość taksonów jest nierównomiernie rozmieszczona wzdłuż gradientu pionowego, co skutkuje złożonymi wzorcami stratyfikacji pionowej, które są związane z różnymi czynnikami abiotycznymi i biotycznymi. Wykazano, że dotyczy to pszczół zarówno w lasach tropikalnych, jak i strefy umiarkowanej, przy czym niektóre gatunki są liczniejsze w koronach drzew, a inne bardziej skoncentrowane w pobliżu dna lasu. W tym kontekście zaskakuje fakt braku podobnych badań w środowisku miejskim. Można przypuszczać, że w miastach charakteryzujących się złożoną strukturą pionową (drzewa, krzewy, rośliny zielne, roślinność na tarasach, balkonach) rozmieszczenie pionowe pszczół może być również znacznie zróżnicowane. Planowane badania mają więc pionierski charakter.
Celem projektowanego działania jest zbadanie pionowego rozmieszczenia zgrupowań pszczół w środowisku miejskim, określenie wzorców dla poszczególnych gatunków, a także wytypowanie cech gatunków które mogą wpływać na rozmieszczenie pszczół w gradiencie pionowym. Badania będą prowadzone na terenie Poznania, na 30 powierzchniach badawczych zbliżonych pod względem roślinności. Powierzchnie zostaną scharakteryzowane m.in. pod kątem roślinności, pokrycia przez struktury wytworzone przez człowieka, powierzchni terenów zielonych, odległości od większych terenów zieleni, a także otoczenia. Od marca do września będzie prowadzona inwentaryzacja zapylaczy. Na każdej powierzchni badawczej zostanie umieszczonych po 6 pułapek Moerickiego (żółte miski wypełnione wodą i niewielką ilością detergentu dla zmniejszenie napięcia powierzchniowego) na trzech wysokościach: dwie na poziomie gruntu, dwie na wysokości ok 2-3 m i dwie na wysokości 10-15m. Owady będą wyjmowane z pułapek co 7-10 dni. Zebrane owady będą identyfikowane w laboratorium. Zostaną określone: liczebność, bogactwo gatunkowe i różnorodność zebranych owadów, a także ich charakterystyka pod względem cech funkcjonalnych. Umożliwi to ocenę zgrupowań również pod kątem wskaźników różnorodności funkcjonalnej.
Zrozumienie rozmieszczenia pszczół w gradiencie pionowym, poza aspektem czysto poznawczym, ma także duże znaczenie aplikacyjne w ochronie tej ważnej grupy owadów zapylających. Zakłócenia ograniczone do określonej warstwy mogą bowiem wpływać na zgrupowania owadów w całym gradiencie pionowym. Wiedza na temat pionowego rozmieszczenia pszczół umożliwi lepsze planowanie terenów zielonych miast dla zapylaczy.